Non-parametrische toetsen

Non-parametrische toetsen gebruiken we wanneer we alleen categorische variabelen (nominaal of ordinaal meetniveau) hebben of wanneer de numerieke variabelen (interval of ratio meetniveau) niet voldoen aan de eisen. In het laatste geval groeperen we de numerieke variabele meestal in een beperkt aantal categorieën.

Toetsen voor nominaal of ordinaal meetniveau

• De verdeling van één nominale variabele: chikwadraattoets voor frequenties van één nominale variabele.
  Wanneer de verdeling van een nominale variabele in de populatie bekend is, kan de chikwadraattoets ook toegepast worden. De nulhypothese is dan dat de verdeling in de populatie waaruit de steekproef is getrokken niet afwijkt van de verdeling in de bekende populatie. Eigenlijk toets je of de steekproef uit de bekende populatie getrokken is of dat de steekproef op deze variabele representatief is voor de bekende populatie.
  Met deze toets kunnen univariate onderzoeksvragen beantwoord worden.
  Voorwaarde: De chikwadraattoets mag alleen toegepast worden wanneer de verwachte waarden voor de cellen groot genoeg zijn. De vuistregel is hier dat minstens 80% van de verwachte waarden minstens 5 is en geen enkele verwachte waarde kleiner dan 1.
• Associatie tussen twee onafhankelijk gemeten nominale variabelen: chikwadraattoets op het verband tussen twee nominale variabelen (kruistabellen).
  Met deze toets ga je na of de verdeling van een nominale variabele verschillend is voor verschillende groepen. Anders gezegd, je gaat na of er een verband is tussen twee nominale variabelen.
  Met deze toets kunnen bivariate onderzoeksvragen beantwoord worden.
  Voorwaarde: De chikwadraattoets mag alleen toegepast worden wanneer de verwachte waarden voor de cellen groot genoeg zijn. De vuistregel is hier dat minstens 80% van de verwachte waarden minstens 5 is en geen enkele verwachte waarde kleiner dan 1. Bij een 2x2 kruistabel wordt de Fisher-exact-toets gebruikt (zie hieronder). Bij een grotere steekproef (bijvoorbeeld minstens 40 waarnemingen) mag de chikwadraattoets ook gebruikt worden voor een 2x2 kruistabel maar aangezien SPSS hier standaard ook Fisher-exact rapporteert, is het beter die laatste te gebruiken.
• Associatie tussen twee dichotome variabelen: Fisher exact-toets
  Bij een 2x2 kruistabel wordt de Fisher exacte-waarschijnlijkheidstoets gebruikt in plaats van de chikwadraattoets om de associatie tussen twee nominale variabele te toetsen.
  Met deze toets kunnen bivariate onderzoeksvragen beantwoord worden.
  Voorwaarde: Beide variabelen zijn minstens op nominaal meetniveau gemeten en beide hebben maar twee waarden (categorieën).
• De rangcorrelatie tussen ordinale variabelen of interval variabelen die duidelijk niet normaal verdeeld zijn: toets op Spearman's rangcorrelatie.
  Dit is een alternatief voor de toets op de correlatiecoëfficiënt die je bijvoorbeeld kunt gebruiken wanneer de variabelen duidelijk niet (bivariaat) normaal verdeeld zijn of wanneer het verband duidelijk niet linear is. Ook is de toets geschikt voor variabelen die op ordinaal niveau gemeten zijn.
  Met deze toets kunnen bivariate onderzoeksvragen beantwoord worden.
  Voorwaarden: de variabelen zijn minstens op ordinaal niveau gemeten. Bij een steekproef kleiner dan 5 waarnemingen heeft het geen zin om de rangcorrelatiecoëfficiënt te toetsen omdat de nulhypothese nooit verworpen kan worden bij een significantieniveau van 5% of lager.

Voorafgaande stappen

Voordat je een uni- of bivariate onderzoeksvraag kunt beantwoorden, moet je alle relevante voorgaande uni- en bivariate stappen hebben gezet. Dat zijn bij de kruistabelanalyse:

• Univariaat beschrijven: zeer aan te raden om fouten in de data op te sporen.
• Univariaat bewerken: fouten, missing values, selectie van relevante cases en dergelijke moeten zijn behandeld.
• Univariaat beoordelen bij chikwadraattoets: ga na of de verwachte waarden in de frequentieverdeling aan de eisen voldoen: minstens 1 en minstens 5 in minimaal 80% van de cellen.
• Bivariaat beoordelen bij chikwadraattoets: ga na of de verwachte waarden in de kruistabel aan de eisen voldoen: minstens 1 en minstens 5 in minimaal 80% van de cellen.